Μεταμορφώσεις*
Διαπολιτισμικοί Διάλογοι: «Καταγράφω την πραγματικότητά μου»
Ταυτότητα & Φιλοσοφία του προγράμματος
Σπάνια δίνεται η δυνατότητα, σε πληθυσμούς που διαφέρουν από τις πλειονότητες λόγω ιδιαίτερων συμπεριφορών ή σωματικών χαρακτηριστικών τους, να μιλήσουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους, για τον τρόπο που ζουν και που αντιλαμβάνονται τη ζωή. Συνήθως, η εικόνα που έχουμε γι αυτούς σχηματίζεται μέσα από πληροφορίες τρίτων, οι οποίοι στις περιγραφές τους προβάλλουν δικά τους στερεότυπα και αντιλήψεις.
Το πρόγραμμα «Διαπολιτισμικοί διάλογοι: Καταγράφω την πραγματικότητά μου» επιχειρεί να δώσει τη δυνατότητα σε άτομα που ανήκουν σ αυτές τις ομάδες, να καταγράψουν οι ίδιοι τη δική τους οπτική και να δώσουν πληροφορίες για τη ζωή τους. Σκοπός του προγράμματος είναι να συμβάλλει στην κατανόηση αντιλήψεων και συμπεριφορών που διαφέρουν από τις κοινώς αποδεκτές και έτσι να διευκολύνει την επικοινωνία.
Σε πρώτη φάση, προγραμματίστηκαν τέσσερις δράσεις, από τις οποίες δύο είναι σε εξέλιξη-1-, ενώ δύο ακόμη είναι στο στάδιο σχεδιασμού-2-, με στόχο τη διαμόρφωση ενός μεθοδολογικού εργαλείου που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη αυτού του σκοπού.
Στις δράσεις αυτές συμμετέχουν άτομα που ανήκουν σε ομάδες που τα μέλη τους: (α) αποτελούν διακριτά σύνολα ανθρώπων, στη βάση των διαφορετικών από την πλειονότητα χαρακτηριστικών τους – φυσικών, πολιτισμικών ή συμπεριφοράς, (β) μπορούν εύκολα να γίνουν αντικείμενα φαινομένων ρατσισμού ή αποκλεισμού, με αφορμή την όποια διαφορά τους, και (γ) βρίσκονται σε περισσότερες χώρες.
Στη συνέχεια, στόχος του προγράμματος είναι να υλοποιηθούν σχέδια που να αφορούν και σε άλλες ομάδες, οι οποίες διαφοροποιούνται από τους μέσους όρους στη βάση εθνικής ή φυλετικής καταγωγής, θρησκευτικών πεποιθήσεων, συμπεριφορών, ενδιαφερόντων κλπ.
---------------------------------------------------------------------
* Οι μεταμορφώσεις είναι Αστική Εταιρεία, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με έδρα το Ηράκλειο Κρήτης. Δραστηριοποιείται από το 2004 και έχει σκοπό την προώθηση του Διαπολιτισμικού Διαλόγου μέσα από την Τέχνη.
1.«Καταγράφω την πραγματικότητά μου : Τσιγγάνοι καταυλισμού Ν. Αλικαρνασσού» (1), και «Καταγράφω την πραγματικότητά μου : χωρίς ήχο» (με κωφούς & βαρήκοους) (2)
2.«Καταγράφω την πραγματικότητά μου : στα τυφλά» (με νομικά τυφλούς (legally blind)) (3), και «Καταγράφω την πραγματικότητά μου : χωρίς παραισθήσεις» (με πρώην χρήστες ναρκωτικών ουσιών σε στάδιο επανένταξης) (4)
Στάδια του Προγράμματος
1. Αυτοπαρουσίαση
Με τις δράσεις που σχεδιάζονται και υλοποιούνται επιδιώκεται η αυτοπαρουσίαση των ομάδων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Η μέθοδος αυτή προσδίδει το στοιχείο της καινοτομίας στο πρόγραμμα, αφού με τις συγκεκριμένες δράσεις γνωρίζουμε τις μειονότητες στη βάση των δικών τους αναφορών και όχι μέσα από πληροφορίες τρίτων, όπως συμβαίνει συνήθως.
Στόχος είναι ο αποδέκτης να μπορέσει να αντιληφθεί, μέσω αίσθησης κυρίως, τον τρόπο που αυτοί «οι ξένοι» αντιλαμβάνονται, νοηματοδοτούν και βιώνουν την πραγματικότητα.
2. Εμπλοκή της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης
Οι εκπαιδευτικοί λειτουργούν πολλαπλασιαστικά, αφού λόγω επαγγέλματος έχουν τη δυνατότητα να έλθουν σε επαφή και να επηρεάσουν μεγάλο αριθμό νέων ατόμων. Κατά συνέπεια φαίνονται να είναι οι πιο κατάλληλοι αγωγοί για την καλλιέργεια της ανεκτικότητας στο διαφορετικό. Γι αυτό, ως δεύτερο στάδιο του προγράμματος προβλέπεται η συνεργασία με Τμήματα Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων στα οποία φοιτούν άτομα που πρόκειται να ενταχθούν επαγγελματικά στην Εκπαίδευση.
3. Ξεπερνώντας τα Σύνορα
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Διαπολιτισμικοί διάλογοι» διερευνάται η δυνατότητα να πραγματοποιηθούν και σε άλλες – Ευρωπαϊκές κυρίως – χώρες, δράσεις ανάλογες με αυτές που υλοποιούνται στην Ελλάδα. Με τις δράσεις αυτές μπορεί να καταγραφεί και να χαρτογραφηθεί το πώς τα μέλη μιας ομάδας, που κατά κάποιο τρόπο αποκλίνει από τους μέσους όρους, βιώνουν την πραγματικότητα σε διάφορες χώρες.
Η υλοποίηση αυτών των παράλληλων δράσεων θα διευρύνει επίσης τη δυνατότητα διακρατικής δικτύωσης και διαλόγου μεταξύ των ομάδων και των φορέων που συμμετέχουν σ αυτές.
Μέθοδος – Εργαλεία
Βασική θεωρητική υπόθεση του προγράμματος είναι ότι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο είναι συνάρτηση των φυσικών και πολιτισμικών δεδομένων μας καθώς επίσης των προσωπικών βιωμάτων μας. Ό,τι δηλαδή προσλαμβάνουμε, δεν είναι μια «αντικειμενική» πραγματικότητα αλλά η δική μας οπτική γι αυτή την πραγματικότητα -3-.
Σύμφωνα μ΄ αυτή τη θεώρηση, υπάρχουν πολλοί τρόποι αντίληψης και νοηματοδότησης της πραγματικότητας.
------------------------------------------------------
3.Η παραπάνω υπόθεση δεν αμφισβητεί την ύπαρξη αντικειμενικής πραγματικότητας ή αλήθειας αλλά επισημαίνει τους περιορισμούς στην αντίληψή τους.
Η επιδίωξη του προγράμματος να αναπτύξει ένα εργαλείο που θα συμβάλει στην καταγραφή και κατανόησή αυτών των αντιλήψεων, φαίνεται ιδιαίτερα χρήσιμη στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες, οι οποίες προκειμένου να επιτύχουν κοινωνική συνοχή και συναίνεση χρειάζεται να προωθήσουν νέες μεθόδους επικοινωνίας.
Το πρόγραμμα «Διαπολιτισμικοί Διάλογοι» στοχεύει να διαμορφώσει «βήμα- βήμα» μια τέτοια μέθοδο που να επιτρέπει αφενός στις ομάδες που συμμετέχουν στα σχέδια να εκφραστούν, και αφετέρου στους εκτός ομάδας, στο κοινό, να αντιληφθούν – κυρίως με την αίσθηση – πώς οι «διαφορετικοί» βιώνουν την πραγματικότητα.
Το βασικό εργαλείο που χρησιμοποιείται είναι πάντα το ίδιο: φωτογραφία και ντοκιμαντέρ. Το ντοκιμαντέρ αξιοποιεί τις φωτογραφίες που τραβούν και σχολιάζουν οι νέοι – μέλη της μειονότητας που συμμετέχουν σε κάθε πειραματική δράση. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται και άλλες μορφές τέχνης που κάθε φορά κρίνονται ως οι πιο κατάλληλες, προκειμένου η κάθε ομάδα που συμμετέχει να απεικονίσει αποτελεσματικότερα τον ιδιαίτερο τρόπο που αντιλαμβάνεται τον κόσμο και βιώνει την καθημερινότητα. – όπως π.χ. άτομα με προβλήματα ακοής χρησιμοποιούν τα πολυμέσα.
Μότο του προγράμματος είναι:
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αντιληφθείς την πραγματικότητα:
Δοκίμασε να τη «δεις» και μέσα από τα δικά μου μάτια
Η φωτογραφία επελέγη επειδή αφενός απεικονίζει – κυριολεκτικά – τι ο φωτογράφος επιλέγει να δει από όλα όσα συμβαίνουν γύρω του και έτσι εν μέρει αποκαλύπτεται το σύστημα αξιών του.
Αφετέρου, οι εξωλεκτικές μορφές τέχνης αποτελούν ίσως το καταλληλότερο μέσο επικοινωνίας και έκφρασης για κάθε πιθανή ομάδα ανθρώπων, μια και δεν απαιτούν ιδιαίτερες γνώσεις, δεν προϋποθέτουν συγκεκριμένο επίπεδο μόρφωσης και έτσι μπορούν να αποτελέσουν κοινό κώδικα επικοινωνίας μεταξύ ομάδων που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα.
Η γνωριμία με τις ομάδες γίνεται μέσα από την αυτοπαρουσίασή τους. Ποιο θα είναι το φωτογραφικό υλικό, ποιος ο τρόπος παρουσίασης και σχολιασμού του, καθώς επίσης ποιες άλλες μορφές Τέχνης χρησιμοποιούνται, ορίζεται πάντα από τα ίδια τα άτομα της ομάδας που συμμετέχουν στη δράση.
Επιδίωξή μας είναι να συμμετέχουν νέοι άνθρωποι, από 18 έως περίπου 30 ετών. (Στην περίπτωση του πρώτου σχεδίου τα άτομα που συμμετείχαν ήταν αρκετά νεώτερα επειδή αφορούσε σε Τσιγγάνους, οι οποίοι παντρεύονται και ανεξαρτητοποιούνται οικονομικά σε πολύ μικρή ηλικία).
Η κάθε ομάδα αριθμεί 8 έως 10 άτομα και δεξαμενές τροφοδότησης της είναι ως επί τω πλείστον σύλλογοι, κοινότητες ή φορείς που σχετίζονται με τις μειονότητες αυτές.
Αφού ολοκληρωθεί η σειρά των πειραματικών σχεδίων με τις τέσσερις ομάδες που φέρουν διακριτά φυσικά ή πολιτισμικά χαρακτηριστικά, σχεδιάζεται να παραχθεί – σε συνεργασία με παιδαγωγούς – ένα εκπαιδευτικό εργαλείο για την αντιμετώπιση του ρατσισμού στα σχολεία και την προαγωγή της επικοινωνίας μεταξύ των μαθητών.
Δράσεις που έχουν υλοποιηθεί
1. Τσιγγάνοι καταυλισμού Νέας Αλικαρνασσού
Το πρόγραμμα ξεκίνησε στις αρχές του 2004, με ένα σχέδιο που υλοποιήθηκε στον καταυλισμό Τσιγγάνων Νέας Αλικαρνασσού, στο Ηράκλειο Κρήτης. Το πρώτο στάδιο του σχεδίου υλοποιήθηκε από ομάδα νέων Τσιγγάνων οι οποίοι – μετά από τρίμηνη εκπαίδευση – αποτύπωσαν φωτογραφικά την καθημερινότητά τους.
2. Έκθεση στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου με σειρά παράλληλων εκδηλώσεων
Μέρος αυτών των φωτογραφιών παρουσιάστηκε στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου (26/11/2005 – 14/01/2006) σε έκθεση με τίτλο «Καταγράφω την πραγματικότητά μου: Τσιγγάνοι Ν. Αλικαρνασσού»-, συνοδευόμενη από σειρά παράλληλων εκδηλώσεων.-4-
Οι φωτογραφίες αυτές αποτέλεσαν και τον κορμό ενός ντοκιμαντέρ διάρκειας περίπου 27 λεπτών, με σκηνοθέτη τον κ. Μάνο Σταυρακάκη, το οποίο προβλήθηκε το Φεβρουάριο του 2006 στην ΕΤ1 (17 Φεβρουαρίου 2006, 10.30 π.μ.).
Ο αντίκτυπος που είχε το όλο εγχείρημα στην τοπική κοινωνία του Ηρακλείου ώθησε αφενός στη συνέχιση του πρώτου σχεδίου και αφετέρου στο σχεδιασμό και την υλοποίηση νέας δράσης, με ομάδα στόχο κωφούς & βαρήκοους.
3. Συνεργασία με ΑΕΙ
Η δράση που αφορούσε στους Τσιγγάνους του καταυλισμού Ν. Αλικαρνασσού συνεχίστηκε με την υλοποίηση του δεύτερου σταδίου του προγράμματος, τη συνεργασία δηλαδή με ΑΕΙ ( Φεβρουάριος 2006 έως Φεβρουάριος 2007), και συγκεκριμένα με το Τμήμα Εκπαίδευσης & Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Μάθημα Διδακτική της Τέχνης, ΕΕΔΙΠ Ουρανία Κούβου) και το Τμήμα Ιστορίας & Θεωρίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (Μάθημα Διδακτική της Τέχνης, Επίκουρη Καθηγήτρια Τ. Σάλλα).
Δόθηκε σε φοιτητές των παραπάνω τμημάτων το πρωτογενές υλικό που παρήχθη στην πρώτη φάση του σχεδίου « Καταγράφω την πραγματικότητά μου: Τσιγγάνοι καταυλισμού Ν. Αλικαρνασσού» (φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ) και τους ζητήθηκε με αυτό το υλικό ως αφορμή, να αποτυπώσουν εικαστικά τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις τους απέναντι στη συγκεκριμένη ομάδα.
Σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε (1/05/2006 έως 30/04/2007) το πρώτο στάδιο της δεύτερης δράσης του προγράμματος: «Καταγράφω την πραγματικότητά μου: χωρίς ήχο», που αφορά σε νέους κωφούς και βαρήκοους.
Στη δράση αυτή συμμετείχαν 8 νέοι κωφοί καλλιτέχνες (γραφίστες και φοιτητές ΑΣΚΤ). Έφτιαξαν δικές τους ιστορίες, τις οποίες στη συνέχεια προσπάθησαν να εικονοποιήσουν με 5000 περίπου φωτογραφίες που τράβηξαν. Το αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς έδωσε το υλικό για την παραγωγή μικρού μήκους ταινιών και video art.
----------------------------------------------------------------------
4.Βλ. σχετικά http://www.historical-museum.gr, στην κατηγορία ‘Εκθέσεις – Εκδηλώσεις.
5. Έκθεση Eyes+I’s στην «ΤΕΧΝΟΠΟΛΗ» (ΓΚΑΖΙ) του Δήμου Αθηναίων
Το αποτέλεσμα του ιδιότυπου εικαστικού διαλόγου μεταξύ Τσιγγάνων και Φοιτητών ήταν 150 περίπου έργα που εκτέθηκαν στην έκθεση “eyes+I’s” (28/2 έως 8/3/2008) στο χώρο της «ΤΕΧΝΟΠΟΛΗΣ» του Δήμου Αθηναίων, παράλληλα με τις φωτογραφίες και το ντοκιμαντέρ μέσα από τα οποία καταγράφεται η πραγματικότητα των τσιγγάνων του καταυλισμού Ν. Αλικαρνασσού.
Στην ίδια έκθεση παρουσιάστηκε και η δουλειά των 8 νέων κωφών & βαρήκοων καλλιτεχνών (φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ, videos) που συμμετείχαν στο πρώτο στάδιο του δεύτερου σχεδίου που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Διαπολιτισμικοί Διάλογοι, με τίτλο «Καταγράφω την πραγματικότητά μου: Χωρίς ήχο».
Η υλοποίηση και των δύο σχεδίων καθώς επίσης η διοργάνωση της έκθεσης, έγιναν με την οικονομική στήριξη της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς και του Εθνικού Συμβουλίου Νεολαίας. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα και τις δράσεις βλ. www.artdialognet.blogspot.com.
ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΦΑΣΗ
Ως προς το σχέδιο που αφορά τους Τσιγγάνους, προγραμματίζεται ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του τρίτου σταδίου (Ξεπερνώντας τα Σύνορα), με υλοποίηση δράσεων στις οποίες θα συμμετέχουν ομάδες Τσιγγάνων που ζουν σε καταυλισμούς Ευρωπαϊκών χωρών.
Ως προς το σχέδιο που αφορά τους κωφούς, συνεχίζεται το δεύτερο στάδιο (Εμπλοκή της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης), δηλαδή ο εικαστικός διάλογος με φοιτητές ΑΕΙ. Συγκεκριμένα, εκτός από τη συνεργασία με την ΑΣΚΤ, έχει ήδη προγραμματιστεί συνεργασία με το Τμήμα Ακουστικής του ΤΕΙ Ρεθύμνου Κρήτης, που αναλαμβάνει να βοηθήσει τα άτομα με προβλήματα ακοής που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, να αποτυπώσουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα, έτσι ώστε να μπορούν οι ακούοντες να μοιραστούν μαζί τους αυτή την αίσθηση.
Ιούνιος 2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου